Edebiyat

Bir Yazardan Fazlası: Tanpınar

AHMET HAMDİ TANPINAR, TÜRK KÜLTÜRÜNÜ EVRENSEL DEĞERLERE ULAŞTIRMAYI BAŞARMIŞ; ÖZGÜN DÜŞÜNEN VE YAZAN BİR ENTELEKTÜELDİR. ONU SADECE EDEBİYATÇI OLARAK TANIMLAMAK HAKSIZLIK OLUR.

Önce, “Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir?” sorusuyla başlayalım dilerseniz. Türk edebiyat tarihinin önemli isimlerinden biri olan Tanpınar, 1901 yılında dünyaya geldi. 1923 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesini bitiren Tanpınar, liselerde ve yüksekokullarda çeşitli dersler verdi. 1939 yılında ise İstanbul Üniversitesinde “Yeni Türk Edebiyatı” profesörlüğüne atandı.

1942-1946 yılları arasında Maraş milletvekili olarak görev yaptı. Bir süre Millî Eğitim Müfettişliği yaptı. Sonra 1949 yılında Edebiyat Fakültesindeki görevine döndü. Aydaki Kadın, Yaşadığım Gibi, Sahnenin Dışındakiler eserlerinden birkaçı.

Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar, günümüzde uluslararası festivallerle anılıyor. Uzun yıllar Şair Yahya Kemal Beyatlı’nın talebesi olup, şiirde yol almış olsa da başarısını perçinlediği alan hikâye ve romanlarıdır. Tanpınar’ın özellikle edebiyat ile sosyolojiyi güzel bir şekilde harmanlamış olması onu hâlâ yaşatan, eskitmeyen en önemli özelliğidir. 35 yaşından sonra kaleme aldığı edebî eserler, dil ve estetik açısından tıpkı bir şiir gibidir. Onu okumak, uzun bir şiir okumak hatta şarkı dinlemek gibidir diyebiliriz. Eyyübi Bekir Ağa’nın mahur makamındaki bestesine ithaf ettiği romanı Mahur Beste, kendisinin şiirle yakından ilgili olduğunu gözler önüne serer.

Tanpınar’ın en gözde kitapları arasında olan eseri ise Beş Şehir’dir. Beş şehrin ayrı ayrı dile geldiği eserde, Osmanlı İmparatorluğu zamanlarından kalan sesler ve duygular hâkimdir. Bunun yanı sıra Beş Şehir okuyucuya din ve mimarî konularının nasıl işlendiğini de gösterir. Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Doğu ve Batı arasında kalmış Türk toplumunun modernleşme sürecinin sancılarını tarif eder. Çocukluğu İkinci Abdülhamid döneminde geçen, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de yaşayan Hayri İrdal’ın anıları halinde kurgulanan roman, dört bölümden oluşur: Büyük Ümitler, Küçük Hakikatler, Sabaha Doğru, Her Mevsimin Bir Sonu Vardır. 1962 yılında yayınlanan roman, yine Tanpınar’ın kült kitapları arasındadır.

2014 yılında Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü kitabının İngilizceye çevirisi Penguen Books tarafından yapılmış, kitap Penguen Books Dünya Klasikleri serisinde yayımlanır. Kitaplarıyla ilgili haberler ve yazılar dünya basınının sayılı yayın kuruluşlarından olan Wall Street Journal ve New York Times Book Review’de yer alır. Orhan Pamuk’un ifadesiyle, “Şiirde aramış, romanda bulmuş” olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın en uzun şarkısıdır Huzur, hiç es vermeden halâ Tanpınar’dan sesler getirir bizlere. Yazdığı eserler arasında, çok önemli yeri olan Huzur romanı, Tanpınar’ın o çok ünlü rüya estetiği ile özdeşleşir. Yazıldığı dönem itibarıyla, isminin aksine, huzur/suzluğun romanı olur. Eleştirmen Fethi Naci yıllar sonra, “Canım doğru dürüst roman okumak istediği zaman açıp Tanpınar’ı okuyorum.” diyerek onun ne kadar zengin ve dolu olduğunun altını çizer. Huzur’u okumak, sadece okumak değil; anlatılan her şeye tanık olmak kadar sahicidir.

Yazar Hakkında

Zeynep Delav

Yorum Ekle