Tarih

OSMANLI DEVLETİ’NİN AVRUPA’DAKİ İZLERİ 1

emre.ozcan@cubemedya.com'
Yazar: TR Editör

600 yıldan fazla bir süre dünyanın en önemli coğrafyasında hâkimiyet kuran ve üç büyük imparatorluktan birisi olan Osmanlı İmparatorluğu, bugünkü dünyanın oluşmasındaki en önemli aktörler arasındadır.

Yazı: Erhan Afyoncu

Osmanlı İmparatorluğu denilince her şeyiyle tarih olmuş, gitmiş; ondan günümüze bir şey kalmamış gibi düşünülür. Ancak Osmanlı İmparatorluğu’nun bugünkü dünyanın Kafkasya, Balkanlar ve Orta Doğu gibi en problemli üç bölgesinin de içinde olduğu çok geniş topraklar üzerinde 600 yıl süren hâkimiyetinin günümüze tesiri çok büyüktür. Osmanlıların izlediği siyasi ve dinî politikalar günümüz modern dünyasının şekillenmesinde önemli rol oynamıştır.

OSMANLILARIN RUMELİ FETİHLERİ ORTODOKSLUĞU YAŞATTI

Osmanlılar, 14. yüzyılın ortalarında Rumeli fetihlerine başladığında, Balkanlar birçok devletçikler ve feodal senyörlükler hâlinde parçalanmış durumdaydı. Duşan’ın kurduğu Sırp İmparatorluğu’nun zayıflamasından sonra kuzeyde Macaristan, batıda ve güneyde ise Venedik siyasi parçalanmadan istifade ederek Balkanlarda yayılma politikası güdüyorlardı. Bu iki devletin siyasi ve askerî hâkimiyeti beraberinde Katolikliği de getiriyordu. Her ne kadar Balkanların Ortodoks halkı bu iki devletin hâkimiyetini benimsemiyorsa da direnecek siyasi ve askerî güçleri yoktu. Katolik olmaya mahkûm gibiydiler. Osmanlıların, Venedik ve Macaristan’ın Balkanlara yayılmasını engelleyip kendi hâkimiyetlerini kurmaları, Balkanlarda Ortodoks mezhebinin yaşamasını sağladı. Ayrıca Osmanlıların millî kiliseleri desteklemesi, Ortodokslar üzerindeki Helen hâkimiyetinin sona ermesine sebep oldu. Örneğin Sırp Millî Kilisesi, 16. yüzyılda Sokullu Mehmet Paşa’nın desteği ile kurulmuştu. Balkanlar parçalanmışlıktan kurtulup, büyük bir imparatorluğun parçası hâline gelince ekonomik açıdan da gelişme gösterdi. Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan’da birçok şehir, huzur ortamına kavuşmaları sebebiyle büyüyüp, gelişti.

AVRUPA MİLLÎ MONARŞİLERİ YOK OLMAKTAN KURTULDU

Osmanlı İmparatorluğu’nun modern Avrupa’nın şekillenmesinde önemli tesiri vardır. Kanuni zamanında Doğu sınırlarının fazla tehdit almaması ve Avrupa’da gelişen şartlar sebebiyle asıl hedef Batı olmuştu. Bu dönemde Habsburg İmparatorluğu akrabalık bağlarıyla Avrupa’nın önemli bir kısmında hâkimiyet kurmuştu. İtalya, İspanya, Avusturya, Almanya ve Macaristan gibi ülkeler dolaylı veya direkt olarak Habsburg İmparatorluğu’na bağlıydılar. Habsburgların önünde direnen tek güç Fransa ve İngiltere idi. Osmanlıların Avrupa’daki bu mücadeleye karışmaları siyasi dengenin yeniden kurulmasını sağladı. Fransa, Hollanda ve İngiltere gibi millî monarşiler Osmanlıların, Habsburglara karşı mücadeleye girmesiyle hayat hakkı bulabildi. Nitekim 1532’de Fransa Kralı Fransuva, Venedik elçisine “Şarlken’e karşı Osmanlılar sayesinde güvence altında olduğunu.” söylüyordu.

Osmanlılar, Fransa’ya asker göndererek, para vererek veya ticari ilişkilerle Habsburglara karşı kuvvetlendirdiler. Kanuni, 1533’te Fransa Kralı’na, Şarlken’e karşı İngiltere ve Alman prensleri ile bir ittifak yapması için 100 bin altın göndermişti. 1569’da Fransa’ya verilen ticari imtiyazlardan sonra 1580’de İngiltere ve 1612’de de Hollanda, Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilen kapitülasyonlar ile desteklendi. Venedik’in Doğu Akdeniz’deki ticari hâkimiyeti Osmanlıların verdiği destek ile Fransa ve İngiltere’ye geçti. İngiliz ve Hollandalılar, Osmanlı gemilerini kullanarak, Karadeniz ticaretinde de Venedik’in yerini aldılar. Osmanlı topraklarında ve nüfuz bölgelerindeki ticaret bu ülkelerin ekonomik açıdan kuvvetlenip, büyümesine sebep oldu. İngiliz ve Fransızların gerek imparatorluk topraklarından aldığı hammaddeler gerekse ülkelerinde imal ederek Osmanlı ülkesinde sattıkları ürünler Kapitalizmin gelişmesinde önemli rol oynadı. Halil İnalcık, Osmanlıların farkında olmadan, modern kapitalizmin yükselmesini sağlayan Avrupa ekonomik sisteminin bir parçası olduklarını belirtir.

İNGİLTERE OSMANLI’DAN YARDIM İSTEDİ

Osmanlı Padişahı Üçüncü Murat devrinde Avrupa’nın en uzak ülkelerinden İngiltere ile ilişki kurulmuştu. İngiltere, Habsburgların İspanya kanadı tarafından işgal edilmek üzereydi. İngilizler, Fransa örneğinden hareket ederek Habsburglara karşı direnebilmek için tek şanslarının Osmanlı İmparatorluğu’ndan yardım almak olduğunu anlamışlardı. Üçüncü Murat devrinde Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkiye geçerek, İspanyol donanmasının İngiltere’yi işgalini engellemek için yardım istediler. Bunda da başarılı oldular. İngiltere, Türk donanmasının yardımıyla İspanyol işgalinden kurtuldu.

Birkaç yıl önce İngiltere’nin saygın gazetelerinden The Guardian, birinci sayfadan “İspanyol donanmasının mağlup edilmesi için Sir Francis Drake’e değil Türklere teşekkür etmeliyiz” başlığıyla verdiği haber, 416 yıl önce yapılan bir yardımın İngilizlere neler kazandığının yeni anlaşıldığını gösteriyordu.

Yazar Hakkında

emre.ozcan@cubemedya.com'

TR Editör

Yorum Ekle