Eğitim Gündem Teknoloji Türkiye'den

Türkiye’nin İlk Yapay Zekâ Mühendisliği Bölümü

Ortadoğu Teknik Üniversitesi ile 43 yıl önce Türkiye’nin ilk Bilgisayar Mühendisliği Bölümünü kuran Hacettepe Üniversitesi yine büyük bir atılım gerçekleştirdi. Yapay zekâ alanında nitelikli iş gücüne olan ihtiyacı karşılamaya yönelik olarak, Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Türkiye’nin ilk Yapay Zekâ Mühendisliği Lisans Programını açtı.

Yapay zekâ hayatın her alanında her geçen gün kendini daha çok hissettiriyor. Eğitimden sağlığa, milli savunmadan ekonomiye hatta gündelik yaşam teknolojilerine kadar birçok alanda yapay zekâ teknolojileri kullanılıyor. Google ve Microsoft gibi başarılı yazılım şirketleri yapay zekâya yatırım yapıyor. Britannica sözlükte, “Bir bilgisayarın veya bilgisayar kontrolündeki bir robotun çeşitli faaliyetleri zeki canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyeti” olarak tanımlanan yapay zekâ, insani düşünme yöntemlerini analiz ediyor ve bunlara benzer yönergeler geliştirmeye çalışıyor. Yapay zekâ insanların yaptığı birçok işi yapması için geliştiriliyor. Yapay zekânın insanların çalıştığı birçok işi gelecekte devralması da söz konusu. Yapay zekânın birçok iş koluna son verecek olmasından doğacak sosyal sorunlar ve etik olmayan araçlar doğrultusunda kullanılması ciddiyetini koruyan çok önemli tartışma konuları olmaya devam ediyor. Diğer yandan da korona salgını sonrası dönemde de dünya genelinde dijital yaşama adaptasyon hızlandığı için yapay zekânın hayati ihtiyaçlar konusunda farklı sistemleri optimize edecek şekilde kullanılması gereklilik hâline geliyor.

Dünya genelinde yapay zekâ konusunda eğitim veren çok sayıda eğitim programı açılıyor. 31 ülkede 100’den fazla ofisi bulunan uluslararası eğitim kuruluşu IDP’nin raporuna göre yapay zekâ üzerine lisans, lisansüstü ve doktora düzeyinde eğitim veren program sayısı İngiltere’de 128, ABD’de ise 91. Kuruluşun hizmet verdiği İngiltere, ABD, Avustralya, Yeni Zelanda ve Kanada’da bu konuda toplamda 278 program bulunuyor. Türkiye de yapay zekâ konusundaki birçok alanda atılımlarını sürdürüyor. Türkiye’de yapay zekâ alanında birçok yeni proje var. Sağlık, satış-pazarlama ve eğitim gibi birçok alanda yapay zekâ projeleri üretiliyor. Bu alandaki adımlardan en önemlilerinden biri ise yapay zekâ mühendislerinin yetiştirilmesi. İşte bu konuda Hacettepe Üniversitesi önemli bir atılım gerçekleştirdi. Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü yapay zekâ üzerine yeni bir lisans programı tanımladı.

Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Erkut Erdem ile yaptığımız röportajda, Hacettepe Üniversitesi Yapay Zekâ Lisans Programının, Türkiye’deki yapay zekâ teknolojisi konusunda oynayacağı rol üzerine konuştuk.

Hacettepe Üniversitesinin yapay zekâ mühendisliği lisans programı açması Türkiye’nin bilim ve teknoloji alanında son zamanlardaki en önemli gelişmelerinden. 43 yıl önce de ODTÜ ile Türkiye’nin ilk bilgisayar mühendisliği bölümünü kurmuştunuz. Lisans programının hikayesinden bahsedebilir misiniz?

Hacettepe Üniversitesi’nde yapay zekâ mühendisliği yeni bir bölüm olarak açılmadı. Köklü bir geçmişe sahip olan Bilgisayar Mühendisliği Bölümü olarak yapay zekâ üzerine yeni bir mühendislik lisans programı tanımladık ve bu programa ilk öğrencilerimizi geçtiğimiz yıl aldık. Günümüzdeki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin ardında yapay zekâ önemli bir rol oynuyor ve gelecek öngörüleri bu rolün öneminin genişleyerek artacağı yönünde. Bu attığımız adımı bu yönde bir gelişme olarak düşünmek doğru olacaktır.

Bilgisayar mühendisliğinin ve bilgisayar bilimlerinin geçmişine baktığınızda onun bir disiplin olarak matematik ve elektrik-elektronik mühendisliğinden doğduğunu görüyoruz. Yapay zekâ mühendisliği için de benzer bir evrimsel gelişme var aslında. Yapay zekânın kazandığı önem onu artık klasik anlamda şekillenmiş bilgisayar mühendisliği programlarının içine sığmamasına neden oluyor. Bu yeni programımızı tanımlarken bunu dikkate aldık. Odağı yapay zekâ olan, lisans seviyesinde öğrencilere bu konuda uzmanlaşma sağlayan bir program oluşturmaya çabaladık. Tabi ki bunda bölümümüzde bu alanda çalışmalar yapan öğretim üyelerinin sayısının fazla olması önemli bir rol oynadı.

Hacettepe Yapay Zekâ Mühendisliği Bölümünün öğrencilere, öğretim görevlilerine ve araştırmacılara sunduğu olanaklar nelerdir?

Bilgisayar mühendisliği öğrencileri ile yapay zekâ mühendisliği öğrencileri, ilk yıl ortak bir müfredat izleyerek programlama, algoritmik düşünme ve problem çözme konularında bilgilenecekler. İkinci yıl yani üçüncü ve dördüncü dönemde bu ortak temeller veri yapıları ve algoritmalar dersleri ile devam edecek. Ancak farklı olarak yapay zekâ mühendisliği okuyan öğrenciler, hemen bu dönemlerde bilgisayarlar ve etik, yapay zekânın temelleri ve veri bilimi konularında dersler alacaklar. Üçüncü yıl ile birlikte ise bu iki programda okuyan öğrencilerimiz tamamen farklı müfredatları takip ediyor olacaklar. yapay zekâ mühendisliği öğrencileri, yapay öğrenmenin temellerine ek olarak yapay zekânın farklı konularında uzmanlık kazanmalarına olanak veren tematik teknik seçmeli dersler ile gösterecek. Bu amaçla, “Algı ve Dil”, “Büyük Veri ve Yapay Öğrenme”, “Medikal Yapay Zekâ” ve “Karar Verme ve Robotbilim” gibi ders kümeleri tanımladık. Eğitim hayatlarının son yılında ise öğrencilerimiz, bu seçmeli derslerin yanı sıra endüstri ve araştırma odaklı, bilgi ve birikimlerini karmaşık bir mühendislik problemini çözmede kullandıkları bir bitirme projesi gerçekleştirecekler ve yıl sonunda da artık yapay zekâ üzerine uzmanlaşmış olarak mezun olacaklar.

Bir bölümün araştırma potansiyelini belirleyen bir husus tabi ki o bölümün sahip olduğu öğretim üyeleridir. Bununla birlikte öğretim üyeleri araştırmalarını genelde öğrencileriyle birlikte gerçekleştirirler. Projelere, çalışmalara asıl katkı veren istekli, merak duygusuna sahip öğrencilerdir. Bu bağlamda değerlendirdiğimizde yapay zekâ mühendisliği öğrencilerinin aldıkları eğitim onları potansiyel birer araştırmacı yapacaktır diye düşünüyorum. Bu tabi ki bu eğitimin verildiği bölümümüze de ciddi katkı sağlayacaktır.

SAĞLIKTAN SAVUNMAYA HER ALANDA YAPAY ZEKÂ

Hacettepe Üniversitesi yapay zekâ alanında hangi projeler üzerine çalışıyor? Sağlık, hukuk, savunma sanayi, eğitim gibi kategoriler altında daha fazla bilgi verebilir misiniz?

Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü bünyesinde yapay zekânın farklı alt alanlarında çalışmalar ve projeler gerçekleştirilmekte. Yürümekte olan projelerin listesine https://cs.hacettepe.edu.tr/research_projects.html bağlantısından erişilebilir. Benim bir parçası olduğum Bilgisayarla Görme (Computer Vision) Araştırma Laboratuvarında (https://vision.cs.hacettepe. edu.tr/) daha çok sayısal görsel bilginin işlenmesini gerektiren araştırma konularında çalışmalar yürütmekteyiz. Görsel bilginin hayatımızda kazandığı önem düşünüldüğünde pek tabi sağlık, savunma sanayi gibi çok farklı alanlara temas eden problemler söz konusu. Tıbbi görüntülerin işlenmesi, görüntülerden kanser teşhisi, görüntülerin kalitesinin iyileştirilmesi, hareket halindeki kişi veya nesnelerin takibi veya aktivitelerin tanımlanması gibi problemlerin hepsi aslında bilgisayarla görmede incelenen problemler.

Yapay Zekâ Mühendisliği Bölümünden mezun olanları nasıl bir kariyer bekliyor?

Yapay zekâ alandaki araştırmaların sayısı her geçen gün baş döndüren bir hızla artmakta. Bu nedenle hem akademi ve araştırma laboratuvarlarında hem de sektörde bu alanda yetişmiş iş gücüne ihtiyaç duyuluyor. Ortaya çıkan bu ilgi düşünüldüğünde; mezunlarımızın lisans seviyesinde aldıkları iyi eğitimle birlikte hem akademide hem de sektörde büyük bir ilgiyle karşılanmalarını bekliyoruz. Akademi özelinde tamamladıkları lisans çalışmalarını hem ülkemizde hem de yurt dışında iyi lisansüstü programları ile devam ettirme olasılıklarının hayli yüksek olacağını düşünüyorum. Ayrıca, mezunlarımızın yapay zekâ alanında edindikleri bilgi birikimi onların sektörde istihdamları için bir tercih sebebi olacaktır. Bunlarla birlikte öğrencilerimizin mezuniyetleri sonrasında çok disiplinli çalışmalarda kendilerine yer bulma ve bu çalışmaları yönlendirme olanakları da söz konusu olacaktır.

Yapay zekânın en büyük çıkmazları nelerdir?

Yapay zekâ alanında son yıllarda önemli gelişmelerin yaşandığını kabul edebiliriz. Gündelik hayatta karşımıza da çıkmakta olan teknolojik ürünler artık belli yapay zekâ yetileriyle birlikte geliyorlar. Google’ın otomatik çeviri servisinin başarısı belli diller için gerçekten başarılı. Veyahut artık radyoloji görüntülerinden çeşitli teşhislerin yapılabildiğini konuşuyoruz. Keza otonom araçların belirli kentlerde yakın bir gelecekte kullanılmaya başlanması tartışılıyor. Ancak tüm bunları insan zekâsı ile kıyasladığımızda şu ortaya çıkıyor: Evet, tek bir problemin çözümüne odaklanan ve bu problemi en az biz insanlar kadar veya bizden daha başarılı yapan yapay zekâ modelleri mevcut. Ama biz insanlar aslında çok farklı işleri, çok farklı problemleri yapar konumdayız. Bu bakımdan gerçek insan zekâsına ulaşan sistemler için biraz daha beklemek durumundayız.

Yapay zekânın artı değerlerini düşünürken, genellikle olumlu yönleri mercek altına alınıyor. Ancak yapay zekâ kötü amaçlar için de kullanılabilecek bir teknoloji. Bu anlamda robotların insanlığı yok edebileceği gibi popüler söylemler üretildi. Yapay zekâyı insanlar geliştirse de bir noktadan sonra yapay zekâ teknolojisinin kontrolden çıkabileceği senaryosu ifade ediliyor. Yapay zekanın savunma sanayide de kullanıldığını düşünürsek, bu teknolojinin her alanda etik bir şekilde kullanılmasını denetleyecek uluslararası mercilerin oluşturulması da bir gereklilik oluyor.

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ YAPAY ZEKÂ LİSANS PROGRAMI HAKKINDA

Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, 1971 yılında Enformatik Enstitüsüne bağlı bir bölüm olarak kuruldu. Türkiye’deki iki öncü bölümden biri olarak Bilgisayar Mühendisliği Lisans Programı ise 1977 yılında başladı. 2019’da ise Türkiye’de yine ilk olarak “Yapay Zekâ Mühendisliği Lisans Programı” üniversite bünyesinde faaliyete geçti. Yapay Zekâ Mühendisliği programı Bilgisayar Mühendisliği Bölümü altında açılmış bir lisans programı olarak tanımlandı. Mühendislik Fakültesi’ne bağlı olan bölüm, 4 yıllık örgün eğitim veriyor. Yapay Zekâ Mühendisliği Programında Bilgisayar Bilimleri, Bilgisayar Donanımı, Bilgisayar Yazılımı ve Yapay Zekâ olmak üzere 4 anabilim dalı bulunuyor. Lisans programında bulunan derslerin tamamı İngilizce olarak işleniyor.

Yapay Zekâ Mühendisliği Lisans Programı, bilişim sistemlerine insan benzeri yetilerin kazandırılmasını sağlayan yapay zekâ teknolojilerine odaklanan bir mühendislik programı olarak faaliyet gösteriyor. Yapay Zekâ Lisans Programı mezunlarının diplomalarında “Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Yapay ZekâMühendisliği Lisans Programından mezun olmuştur.” ibaresi yer alıyor. Hacettepe Üniversitesi Yapay Zekâ Mühendisliği programını tamamlayan mezunların, akademi, endüstri ve toplumun sorunlarını çözmeye yönelik üstün yapay zekâ çözümleri tasarlayıp geliştirebilecek yeteneklere sahip olarak dünya genelinde ve Türkiye’de yetişmiş yapay zekâ uzman açığını kapatması hedefleniyor. Bölümde görev alan 24 öğretim üyesi ise yapay zekânın birçok alanında araştırma yapıyor.

Yazar Hakkında

drenkveren@gmail.com'

Deniz RENKVEREN

Yorum Ekle